woensdag 4 november 2020

De makers van Tom Poes - Deel 1

 Kijkend naar zijn boekenkast zegt hij: "Het is waanzin om te bedenken dat een man dat alleen heeft gedaan." 


Marten Toonder, de man achter Tom Poes en Heer Bommel overleed in juli (27/07/2005) op 93 jarige leeftijd. Tijdens zijn leven heeft hij roem vergaard voor zijn creatie's. Bij de totstandkoming van de dagstrips kon hij rekenen op assistentie van zijn studiomedewerkers. Het meest complete overzicht van welke medewerker waaraan werkte geef ik weer in deze blog (noot van de auteur: Dit klopte in 2005 toen ik aan deze blogs begon maar inmiddels zijn er completere lijsten). Het zal een tijdje duren voordat deze opsomming volledig zal zijn maar voor de echte liefhebber van Tom Poes en heer Bommel zal het bezoeken van deze blog de moeite waard zijn.

1941 Phiny Dick schreef de eerste afleveringen




Op 16 maart 1941 verscheen de eerste Nederlandse dagstrip publicatie van de Tom Poes strip. De eerste 6 afleveringen van het eerste verhaal werden geschreven door de vrouw van Marten Toonder; Marten Toonder schetste de strip en inktte de personages. Na de zesde aflevering nam hij ook het schrijfwerk voor zijn rekening. 


assistentie van Wim Lensen


 Al in  juli1940 betrok Toonder Wim Lensen bij het maken van de strips die hij o.a. maakte voor Diana Edition (een van oorsprong Weense syndicator). Naar alle waarschijnlijkheid ging Lensen van meet af aan ook meewerken aan de Tom Poes strip. Hij zette zoals hij dat gewoon was bij de andere strips die uit de koker van Toonder kwamen ook bij deze productie de achtergronden in inkt. Hoewel Toonder nadat de strip succesvol was gebleken en al helemaal nadat de avonturen van Tom Poes en heer Bommel als literatuur werden beschouwd niet altijd even accuraat was als het ging om het benoemen van zijn medewerkers valt aan de tekenstijl of zelf de wijze waarop de strip geïnkt is redelijk nauwkeurig op te maken wie waar aan heeft meegewerkt. 

Toonder deed dus zelf het schetswerk en het inkten van de personages (op een gegeven moment ging Wim Lensen ook de achtergronden schetsen). Lensen bleef tot 1944 meewerken aan de Tom Poes dagstrip.




Wim Lensen zou uitgroeien tot een meester-inkleurder van wat later de Toonderstudio's zouden worden. In 1945 en 1946 bewerkte en kleurde Lensen bestaande Tom Poes strips voor een zestal boeken (B4.1 t/m B4.6).







Tijdens het zestiende Tom Poes verhaal (en de Bergmensen) uit 1943 werd Marten Toonder zodanig in beslag genomen door de 'zakelijke' belangen van de Geesink - Toonderstudio's dat het creatieve team dat werkte aan de Tom Poes dagstrip verder werd uitgebreid. Naast Toonder en Lensen gingen Corrie Hazendonk en Carol Voges meewerken.



De verhalen 18 (de Bommelschat) en 19 (De schat op de zeebodem) werden geschreven door Carol Voges. Marten Toonder, Wim Lensen, Carol Voges en Corrie Hazendonk bleven betrokken bij de productie van de dagstrip en aan de productie van tekenwerk voor spellen, puzzels en andere koopwaar die grif van de hand gingen in de oorlogsjaren. Daarnaast werden ook waar nodig  tekenaar Godthelp en animatoren als Zwartjes, Kabos en van Lamsweerde ingeschakeld.
Die laatsten werkten sinds 1943 aan de door het Duitse filmbedrijf Degeto bestelde tekenfilm ‘Tom Puss und die Geheimnis der Grotte’. 





Op de site site DIAF leest u het een en ander over de in of voor Duitsland gemaakte animatiefilms. Natuurlijk komen we daar ook de hierbovenstaande productie tegen. Tijdens de oorlog werden in tal van bezette landen studio's aan het werk gehouden om een zekere Europese traditie tot stand te brengen (Sla Marten Toonder's autobiografie deel 2 'Het geluid van bloemen' er (nog) eens op na voor meer details)





Zij hadden daardoor Toonders figuren goed in de vingers gekregen en zoals hierboven te zien is leverde hun inzet af en toe filmische beelden op.
Toonder schreef vanaf eind 1943 de teksten weer en voerde daarnaast vooral de eindcontrole en correcties van het tekenwerk uit.

In november 1944 stopte de publicatie van de strip in de Telegraaf.














Deze opsomming is geplaatst met toestemming van de erven Toonder.
©STA stichting Toonder auteursrecht

5 opmerkingen:

  1. De Blauwe Aarde. Fascineerde het kind dat ik was, zo geheimzinnig.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Hi DA! Ik denk dat Wim Lensen al betrokken was bij de eerste stroken Tom Poes. Kijk naar die bomen, en de wat magere dun/dik-verhouding van de lijnen. Ik ben er altijd van overtuigd geweest dat Toonder de strip startte zonder al te veel interesse. Vandaar dat Phiny die eerste stroken schreef (sterk leunen op Winnie de Poeh en als verhaal een remake van een eerder Toonder-verhaal) en Toonder het inktwerk (zeker wat de achtergronden betreft) overliet aan Lensen.

    Groetjes,

    Jean-Marc

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Hoi Jean-Marc! Ik zie wat je bedoelt. Het teken/inktwerk geeft haar geheimen prijs. Daarbij: Wim Lensen (geboren: 8 oktober 1914) begon in juli 1940 (dus ruim voordat er sprake was van Tom Poes voor de Telegraaf) voor Toonder te werken als zijn eerste medewerker (bron: Collectie Marten Toonder literatuurmuseum Den Haag (waar deze datum terug te vinden is in de agenda van Marten Toonder) / De geschiedenis van de Toonderstudio's door Jan-Willem de Vries ). Toonder zelf liet in zijn autobiografie deel twee blz. 106 en 107 Lensen's indiensttreding plaatsvinden nadat het eerste Tom Poes verhaal qua tekenwerk al af was (autobiografie deel twee blz. 90). Volgens Toonders biograaf Wim Hazeu begon Lensen pas eind december 1941 voor Toonder te werken (Marten Toonder Biografie blz. 87 noot 138). Je vermoeden dat Wim Lensen al vanaf de eerste stroken van de Tom Poes dagstrip meewerkte onderschrijf ik. De heren hadden een werkverdeling waarvan niet werd afgeweken toen Tom Poes gerealiseerd werd. Op dat moment een van de vele serie's waarbij het eerste Tom Poes verhaal idd gebaseerd was op een eerder door Jan-Gerhard Toonder Thijs IJs verhaaltje. In een tijd dat strips in Nederland gemaakt werden doordat de verzending uit Amerika onbetrouwbaar was geworden of omdat eigen productie gewoon goedkoper was dan import. Dat de strip Tom Poes later uitgroeide tot literatuur betekende dat de geschiedenis van de strip herschreven diende te worden. Dat Wim Lensen daarbij een vrijwel onbetekenende rol werd toebedeeld heeft de man tot een wrak gemaakt heb ik begrepen. Ik ga het eerdaags aanpassen in de makers van Tom Poes. Dank je wel voor het inzicht! Groetend!! Dirk Arend

      Verwijderen
  3. Ik geloof dat een van zijn dochters nog leeft. Ik zou zo graag met haar over die beginjaren van haar vader praten. Ik heb Carol goed gekend, zelfs nog tot zijn dood toen hij net als Toonder in het Rosa Spierhuis zat. Ik heb een paar jaar met hem samengewerkt, eind jaren tachtig. Hij mopperde wel eens over Toonder en ik weet dat er iets was wat hij niet wilde/kon vertellen. Ik heb er zo’n spijt van dat ik toen niet beter naar hem geluisterd had. Ik wist er toen ook nog niet zoveel vanaf. Wat ik wel weet is dat Wim die beginjaren en oorlogsjaren in zijn Toonder-biografie niet goed heeft uitgeplozen. Hij is te dicht bij Toonders verhaal gebleven, dat aantoonbaar vol fouten, hiaten en zelfs leugens zit.

    BeantwoordenVerwijderen